Siódmego grudnia1970 r., kanclerz Niemiec Willy Brandt podczas wizyty w Warszawie
uklęknął przed pomnikiem Bohaterów Getta. To wydarzenie jest ikoną stosunków
polsko-niemieckich. Hołd złożony przez kanclerza stał się jednym z wielu gestów pokoju.
Ten spontaniczny odruch wyrażony wobec niepojętego cierpienia, którego za sprawą Niemców
doświadczyła ludność żydowska w Europie oraz Polska, był na wskroś ludzkim, emocjonalnym
gestem, który pozostanie dla nas wzorem i moralnym zobowiązaniem. Dla mnie ten gest jest
symbolem prośby o przebaczenie, skierowanej do wszystkich ofiar nazizmu.

Do napisania wiersza „Sumienie“ przyczyniła się rozmowa z jedną z moich niemieckich klientek.
Osoba, o której tu mówię, miała w momencie powstania wiersza 92 lata. Darzyłyśmy się wzajemną
sympatią. Przychodziła do mnie na zabiegi pielęgnacji rąk w towarzystwie swojej polskiej
opiekunki. Starsza pani uwielbiała „swoją“ Krystynę, nie potrafiła się bez niej po prostu
obejść. Pewnego razu moja wiekowa klientka ujęła mnie za obie dłonie i z wielkim przejęciem
i łzami w oczach powiedziała drżącym głosem: „Nie potrafię zrozumieć, jak mój własny naród
mógł Wam to zrobić, takie okrucieństwo. Przecież Polska to kraj aniołów.“
Dłuższy moment trzymała moje ręce zamknięte w swoich, patrząc mi głęboko w oczy, jakby
chciała tym gestem przeprosić całą Polskę za zło, jakie spotkało ją z ręki niemców.
Potem opowiedziała mi jak jej ojciec, pod narażeniem życia, ukrywał polaków w schowku
pod podłogą i ukradkiem nosił chleb i jabłka przymusowym robotnikom z Polski, pracującym
w pobliskim tartaku.

Może to dobrze, że my polacy żyjemy w dzisiejszych czasach w Niemczech i nasza obecność tu,
pomaga niemieckiej generacji odpowiedzialnej za okrucieństwa drugiej wojny światowej,
zajrzeć w swoje serce a konfrontowanie ze szlachetnymi cechami polskiego narodu, wywołuje
u niej potrzebę uderzenia się w pierś.

Otwartość współczesnych Niemiec na ludność obcych narodowości jest godna podziwu.